|
Biologiyanın tədrisi prosesində dünyagörüşü
formalaşdırmaq üçün elmin əsaslarını öyrətmək
kifayət deyildir. Elə etmək lazımdır ki, şagidlərin
aldıqları biliklər onların əqidəsinə çevrilsin.
Dünyagörüşü şəxsiyyətin təbiətə, ictimai həyata, insan
təfəkkürünə olan baxışlar sistemidir. Zəngin
dünyagörüşlü şəxsiyyətin formalaşması üçün biologiya
dərslərinin məzmununda böyük imkanlar vardır.
Bu gün həyatımızda, cəmiyyətdə baş verən hadisələrin
mürəkkəbliyi və zənginliyi yaradıcı düşünməyi tələb
edir. Yeni kurikulumlarla keçilən dərslərdə müasir təlim
metod və vasitələrinin tətbiqi vacib sayılır. Təbiət
elmləri, o cümlədən biologiya fənni üzrə dərsləri daha
maraqlı və yaddaqalan etmək üçün müəllim İKT-nin tətbiqi
ilə fəal təlimə üstünlük verməlidir. Təlimdə
interaktivlik şagirdlərin yaradıcılıq qabiliyyətini
artırır. Nümunə olaraq 9-cu sinifdə tədris etdiyim
"İnsan anatomiyası" fənni üzrə bir mövzunu təqdim
edirəm.
Mövzu: İnsanın psixikası. Şəxsiyyət və onun
xüsusiyyətləri.
Məqsəd: Hər bir insanın mürəkkəb psixi xüsusiyyətlərə
malik olması, psixikanın mühitlə əlaqədar formalaşması,
şəxsiyyətin cəmiyyətdə yetişməsi, onun xarakterik
xüsusiyyətlərinin həm ünsiyyətdə, həm də mühitlə bağlı
olması haqqında şagirdlərə məlumat vermək.
İş forması: Kiçik qruplarla iş.
İş metodu: Müəllimin izahı, motivasiya, əqli hücum,
karusel.
Resurslar: Müxtəlif psixi vəziyyətlərdə olan insan
şəkillərini əks etdirən disk, iş vərəqləri.
Dərsin gedişi: Sinfə müraciətlə soruşuram:
- Televiziya kanallarında, bədii əsərlərdə, gündəlik
həyatda eşitdiyiniz psixika, psixologiya ifadələri
canlılar aləmində nə üçün təkcə insanlara aid edilir?
Şagirdlərin fərdi cavablarını dinləyəndən sonra izah
edirəm:
- Heyvanlardan fərqli olaraq insanların ikinci siqnal
sisteminə - nitqə malik olması təfəkkürü formalaşmışdır.
Deməli, təfəkkürün əsasını söz təşkil edir. İnsanların
süuru beyin qabığının fəaliyyəti ilə əlaqədardır. İnsan
bioloji varlıq olmaqla yanaşı, həm də sosial varlıqdır.
O, cəmiyyətdə formalaşır, zaman keçdikcə özünəməxsus
psixikaya malik olur. Psixika insanın daxili aləmidir.
Daxili aləmin keyfiyyətindən asılı olaraq müxtəlif
xarakterli insanlar formalaşır. Onların arasında
şəxsiyyətlər yetişir.
Şagirdlərə tədqiqat sualı verirəm: "Məlumdur ki,
cəmiyyətdə hamı şəxsiyyət kimi yetişmir. Sizin
fikrinizcə, şəxsiyyət necə olmalıdır?"
Bir neçə şagird öz fikrini söylədikdən sonra qruplar
üzrə tədqiqat işi aparılır. Hər biri 5 nəfərdən ibarət
olan 4 qrupa iş vərəqləri paylanır. Qruplara ad
verilir:
I. "İdrak" qrupu
Suallar:
1. Düşüncəli fəaliyyətin insanda və digər məməlilərdə
fərqli xüsusiyyətləri.
2. İnsanın fərd və şəxsiyyət olaraq fərqli cəhətləri.
3. Hansı tip temperamentə malik insandan şəxsiyyət
yetişə bilər?
II. "Təfəkkür" qrupu
Suallar:
1. Film qəhrəmanı olan Tarzan insan cəmiyyətində yaşaya
bilərmi?
2. Temperamentin tiplərə bölünməsinin səbəbi sinir
sisteminin hansı xüsusiyyətidir?
3. Kiçikyaşlı uşaqlarda nitq necə formalaşır?
III. "İstedad" qrupu
Suallar:
1. "Ağıl yaşda deyil, başdadır" atalar sözünün elmi
izahı.
2. Zəif tip sayılan melanxolikdən şəxsiyyət formalaşa
bilərmi?
3. İnsan depressiyadan necə çıxa bilər?
IV. "Zəka" qrupu
Suallar:
1. Şəxsiyyət mütləq nəcib insan olmalıdırmı?
2. Ətrafınızda yaşayan insanlar arasında hansı
temperament tipinə daha çox rast gəlirsiniz?
3. Bütün temperament tipləri bir insanda cəmlənə
bilərmi?
Qruplar müəyyən vaxt ərzində sualları cavablandırırlar
və iş vərəqlərini təqdim edirlər. Bütün qrupların
gəldiyi nəticə ümumidir:
"Şəxsiyyət özünəməxsus fizioloji, psixoloji
keyfiyyətlərə malik insandır. Bu keyfiyyətlər onunla
doğulmur, həyatda formalaşır. Şəxsiyyətin əsas
xüsusiyyəti onun xarakterinin sabitliyidir".
Qrupları qiymətləndirərkən şagirdlərin müstəqil fikir
söyləmələri və fəallığı əsas götürülür.
Ev tapşırığı: "Görkəmli şəxsiyyətlər" mövzusunda (disk
şəklində) təqdimat hazırlamaq.
Mələk ƏKBƏROVA,
Bakıdakı 132-134 nömrəli təhsil
kompleksinin biologiya müəllimi |
