Bakımızın ənənəvi tıxacından çətinliklə qurtulub yaxınlıqdakı  ilk  həyətdə maşından  düşdüm. Binanın  mühafizəçisindən  axtardığım ünvanı  soruşdum. Verilən  cavabdan  rahat  nəfəs  aldım.Bura Azərbaycanın  musiqi  tarixində özünəməxsus  səhifələri  olan  Fidan  və  Xuraman  Qasımova  bacılarının yaşadığı  binanın  həyətı  imiş... Bir qədər sonra Xuraman  xanımın  mənzilində oturub ötən  illərə  körpü saldıq: 

- Ailədə bir  qardaş, iki  bacı olmuşuq. Qardaşım Əlibəydi, sonra   bacım Fidandı. Evimizin  sonbeşiyi mənəm.

-  İlk təhsilinizi harada  almısınız?     

- Mən  səviyyəsinə  görə  o  vaxtlar  Bakıda  ən  məşhur  təhsil  ocaqlarından  biri  kimi  tanınan  23  nömrəli  orta  məktəbdə  oxumuşam.

Bacım  Fidanla qardaşım  Əlibəy  isə Bülbül  adına  orta  ixtisas  məktəbində  təhsil  alıblar. Əlibəy  pianino  sinfini  bitirib. Fidan isə yeddi  yaşından məktəbə  gedib  və  skripka  alətində çalmağı öyrənib.

Onu  da  deyim ki, Bülbül  adına  musiqi  məktəbində  çox  istedadlı  uşaqlar  təhsil  alırdı. Əvvəlcə məni də fortepiano  üzrə  təhsil  almağa o məktəbə  qoymuşdular. Amma  evimizdə bir az darısqallıq idi. Bir  otaqda  qardaşım  pianinoda  məşq  edirdi. O  biri  otaqda  da  Fidan  skripka  dərslərini  öyrənirdi. Ona  görə  də  anam  mənim  arzumu  nəzərə aldı. Doğrudur,  sonralar  bir  qədər  peşman oldum. Onsuz  da  musiqi  məktəbinə  getməsəm  də, bütün  notları  bilirdim. Qarşımda  mükəmməl  musiqi  təhsili  olan  qardaşım, bacım  vardı... Onların  o  zaman  evdə ifa etdiyi əsərlərin hamısını mən bu  günə  qədər  əzbər  bilirəm.

-  Eviniz  məktəbə  yaxın  idi?

- Çox! Əvvəllər  Bülbül  adına  məktəblə  Konservatoriya bir-birinə  yaxın yerdə  idi. Bizim  evimiz  də o vaxt  leytenant  Şmidt  adlanan  həmin  küçədəydi. İndi o  küçə  Rəşid  Behbudov  prospektidi. Bizim  məktəb  də evimizin yaxınlığında yerləşirdi.

İndi  sizinlə  söhbət  etdiyimiz  bu  yeni  mənzilimiz o  vaxtkı evimizə  paralel  küçədədi.

-  Siz  bacılarda  musiqiyə  bu  boyda  sevgi haradan  gəlir?

- Təbii  ki, ailədən, nəsildən. Biz  musiqiyə  çox  böyük  həvəsi  olan  bir  ailədə  böyümüşük. Həm  valideynlərimizdə, həm  də bizdə musiqiyə  maraq  genimizlə  gəlib. Amma səs  bizə  atamız  tərəfdən  keçib. Gözəl  səsi  olan  atamın  ulu  babasının - Qafqazın  Şeyxülislamı Əbdüsalam Axundzadənin  çox  məlahətli  səsi  varmış. Əbdüsalam  atam  tərəfdən  babamın  dayısıdı. O  səs  əvvəlcə  atamıza,ondan  da  irsən  biz  bacılara  keçib. Mənim  öz  babam, yəni  atamın  atası  Əlibəy  Qasımov  məşhur  Qori  Seminariyasının  məzunu, dövrünün  tanınmış  maarifçisi  olub. Atam  qardaşıma  o  babamın  adını vermişdi.

Yeri gəlmişkən,qardaşım Bülbül adına  musiqi məktəbini bitirib Konservatoriyanın  fortepiano  bölməsinə  daxil  oldu. Amma  birinci  kursu  başa  vurduqdan   sonra  həyatını  musiqiyə  yox, elmə  həsr  etməyi  qərara  aldı. Əlibəy   gözəl  pianoçu ola  bilərdi, lakin  birdən-birə  fikrini  dəyişdi və fiziologiya  mütəxəssisi  olmaq  istədi. M.V.Lomonosov  adına  Moskva  Dövlət  Universitetinə  hazırlaşdı  və  oraya  daxil  oldu. Əlibəy  həyatını  elmə  həsr  etdi  və  alim  kimi  yetişdi.

Amma elm  sahəsini  seçsə  də, qardaşım  dərin  musiqi  biliyinə  malik  bir  insandı. Musiqini  bizə  daha  çox  sevdirən onun  evdə  həmişə  pianinoda  məşq  etməsi  olmuşdu. Qardaşımın  barmaqlarının  dilləndirdiyi musiqilərin  müşayiəti  ilə  biz  bacılar  da  həvəslənərək  bir  şeylər  oxuyurdıq... Qardaşımın  ən  böyük  hobbisi  musiqi  olmaqla  yanaşı,o, həm  də  kitab oxumaq  dəlisi  idi.

Əminəm ki, Əlibəy musiqinin  arxasınca  getsəydi, çox  məşhur  musiqi xadimi ola  bilərdi.

-  Fidan  xanımın da  məktəb  illərini  xatırlasaq,  oxucularımız  üçün  maraqlı  olar... 

- Fidan  xanım, bir  az  əvvəl  dediyim  kimi, yeddi  yaşından  musiqi aləmindədi. O, Bülbül  adına  məktəbdə  professor  Tahir  Atakişiyev kimi  bir  sənətkardan skripka  dərsi  almış, onun  tələbəsi  kimi yetişmişdi. Uzun  illər  Bülbül  adına  məktəbin  direktoru  olan  Tahir  müəllim  həm  də çox  gözəl  pedaqoq  idi. Heyif ki, bu  yaxınlarda  biz  onu  itirdik.

Fidan  xanım  Bülbül  adına  məktəbi  skripkaçı kimi başa  vurduqdan  sonra, axıracan  musiqinin  arxasınca  getdi.

O illərdə  Konservatoriyanın  rəhbəri  görkəmli  bəstəkar, professor  Cövdət  Hacıyev  idi. Fidan  xanım Konservatoriyaya  daxil  oldu və professor  Sərvər  Qəniyevdən  dərs  almağa  başladı. Konservatoriyadakı  müəllimləri  bacıma  perspektivli, ümidverici  tələbə  kimi  baxırdılar. Həm  skripka üzrə, həm də ikinci  ixtisas  olaraq, vokal  üzrə  dərs  alan Fidan  təbiətən  çox  ciddi  tələbə  idi. O  ərəfədə  anam  hiss etmişdi  ki, Fidanda  gizli  bir musiqi istedadı  var... Fidan  hər  hansı  bir  ariyanı, melodiyanı oxuyanda  anam  qızının  səs  tembrinə  fikir  vermiş və  elə  bundan  sonra  da  onu  maestro  Niyazinin  yanına  aparmışdı. Onda  Fidanın  16  yaşı   vardı.

- Sizcə, ixtisas  rəhbərinin tələbkarlığı tələbənin  istedadını  inkişaf etdirirmi?

- Tələbkarlıq  öz  yerində, şagirdin, tələbənin  məsuliyyəti  öz  yerində. Bunların  hər  ikisi  vacib  şərtdir. O vaxt  tələbənin  dərsə  gəlməməsi  və  ya  dərsə  ciddi yanaşmaması  görünməmiş  bir  hal  sayılırdı. O illərdə  tələbələr  imtahanlara  bilirsiniz  necə  hazırlaşırdı? Fidanın  tələbə  yoldaşları  vardı: Qara  Qarayevin  qızı  Züleyxa  xanım, Rauf  Abdullayevin həyat  yoldaşı  Munisə  xanım, bibimiz  qızı  Cəmilə  xanım-aristokrat  ailələrin  qızları... İmtahan  vaxtı  gələndə  bu  qızlar  hər  gün  bir  tələbənin  evinə  toplaşıb  məşq  edir, ciddi-cəhdlə  imtahanlara  hazırlaşırdılar. O vaxtın  tələbələri bu  gün böyük  bir  ziyalılar  ordusunu  təşkil  edirlər.

-  Evinizin  qonaqları adətən  kimlər  olurdu?

- O  illərdə Azərbaycanın  qaymaqları  sayılan ziyalılar, bəstəkarlar, rəssamlar  ailəmizin  dostları  kimi  evimizə  tez-tez  gələrdilər. Bax, o  mühit  bizi  yetişdirdi. Başqa  cürə  ola  da  bilməzdi. Biz  dünyaya  musiqi  ilə doğulduq,  musiqi  ilə  gəldik. Atamız və  anamız  da  ruhən  incəsənətə bağlı insanlardı.

-  Onların  ixtisası musiqi sahəsinə  yaxın idi?

- Əsla, yox! Anam  Tibb Universitetini  mikrobiologiya ixtisası  üzrə  bitirmişdi. Atam isə o dövrdə Məşədi  Əzizbəyovun  adını  daşıyan  İndustrial İnstitutu (indiki  ADNA) mühəndis-energetik  ixtisası  üzrə  başa  vurmuşdu. Müxtəlif sahələrin  adamı  olsalar  da, onların  hər  ikisi  musiqisevər, musiqi  dünyasına  həvəsli idilər. Evdə  anam pianoda  çalır, hərdən  şeir  də  yazır, mahnı  da  bəstələyirdi. Atam  isə həm  pianoda, həm  tarda, həm  də akkardeonda  ifa  etməyi  bacarırdı. Hərdən  də  atamla  anam  ikisi  oturub öz aralarında  bir  mahnı  yazardılar. Sonra  ailəvi  hamımız  bir  yerdə  o  mahnının  sözlərini  tapar, axırda  da  ailəliklə  ifa  eliyərdik...

Bunlar  ailəmizlə  bağlı  gözəl  xatirələrdi  və  biz  bacıların  musiqi  aləmində  tanınmağımızda, püxtələşməyimizdə  çöx böyük  amillərdi. Biz - Fidan  və  Xuraman Qasımova bacıları  az  qala  40  ilin  sənətçiləriyik. Ancaq  hər  dəfə  o  günləri  xatırlayanda, o illəri  həyəcanla  yadımıza  salırıq.

-  Ziyalı valideynlərinizin öz məktəbli  uşaqlarına  vaxt ayırmağı problemə  çevrilmirdi ki?

- Anam  bizə  görə  işləməyib, ömrünü, həyatını  bütünlüklə  uşaqlarına  həsr  edib. Bizi  məktəbə  də, dərnəklərə  də  həmişə  özü  aparan  anam, həyatının  bütün saatlarını  ancaq  bizimçün  ayırmışdı.

Məsul  işdə  çalışmasına  baxmayaraq, atam  da  bizə  vaxt ayırırdı. O, öz övladlarını, xanımını, bir  sözlə, ailəsini  sevən  bir  insan  idi. Valideynlərimin  arasında  bir-birinə  çox böyük  hörmət, məhəbbət  vardı. Bir-birilərini  sevmiş, 1941-ci  il  mayın  15-də  evlənmişdilər. Az  sonra  müharibə  başlamış  və  hamı  kimi  atam  da  cəbhəyə  getmişdi. Atamla  anam  müharıbə  dövründə  bir-birinə  məktubları  şeir  formasında  yazırlarmış...

1943-cü  ildə  atam  müharibədən  geri  çağırılmış  və  ona  Moskvada  məsul  bir  iş  tapşırılmışdı. Çünki  atam  kimi  savadlı  mütəxəssislərə  o vaxtlar  arxa  cəbhədə  də  böyük  ehtiyac  vardı. 1943-cü  ildə  anam  da  Moskvaya  atamın  yanına  getmişdi. Müharibənin  bitməsini, Qələbə  xəbərini  atamla  anam  Qızıl Meydanda  qarşılamışdılar. 1945-ci il noyabrın 19-da  ailəmizin ilki - qardaşım  Əlibəy  doğulmuşdu.

Müharibədən sonra atamgil  yenidən  Bakıya  döndülər. Bir müddət  əvvəlki  kimi  İçərişəhərdə  yaşadılar.

Atamgillə  anamgilin ailəsi  İçərişəhərdə, eyni  məhəllədə illərlə  mehriban qonşu  olub, anamın  qardaşları  ilə  atam  məktəbli  vaxtlarından  bir-biriləri ilə dostluq ediblər. Bu  qonşuluq  sonradan  qohumluğa  çevrilib.

Biz  atamla  anamı  bir  ömür  boyu  hər  zaman  mehriban, səmimi  gördük. Hər ikisinin gözəl zövqü, incə  musiqi  duyumları  vardı.

Baxın, divardan  asdığım  bu  iki  rəsm  əsəri  atamın  öz  əl  işləridir. Biri  "Leyli  və  Məcnun" əsərindən  Leyli  ilə  Məcnunun  görüş  səhnəsidi. O  biri  şəkil isə  Şota  Rustavelinin "Pələng  dərisi  geymiş pəhləvan" əsərinin  motivləri  əsasında çəkilib.

-  Xuraman  xanım, nə vaxtdan mahnı  oxumağa  başladınız?

- İndi bəzi  gənclərimiz  özləri  haqqında  deyir ey: "Mən professional  səhnəyə üç  yaşımdan  gəlmişəm". Amma  mən  doğrudan  üç  yaşımdan  oxuyuram. Uşaqlıqdan   musiqi  dərsi  almasam  da, musiqi  ilə  yaşayırdım. Həmişə  evdə, ailə  məclislərində  oxuyurdum. Üç, dörd, yeddi  yaşlarımızda  ağlımıza  belə  gətirə  bilməzdik  ki, biz  gələcəkdə  musiqiçi  olacağıq. O  dövrdə  bizim  oxumağımız  yalnız  və  yalnız  bir  həvəs  idi. Məktəbdə  hamı  necə rəqs  edirdi, mahnı  oxuyurdu, biz  də  eləcə...

-  Bəs professional  səhnə üçün  səs  hansı  yaşda  formalaşır?

- Bilirsiniz, əsl  professional  səs insanda  16  yaşdan  sonra  bəlli  olur. Uşaqlıq  dövrünün həvəsi,  səsi  çox  vaxt  ötüb  keçən  olur. Ona  görə  də  erkən  yaşlarında  şagirdləri  daha  çox  məktəbə, bilik  öyrənməyə, savadlanmağa  yönəltmək  lazımdır. İlk  növbədə  dərs, sonra dərnəklər. 

Son  zamanlarda  valideynlər  üç  yaşında, beş  yaşında, yeddi  yaşında  uşaqlarını həvəslə  aparırlar  mütəxəssis  yanına. Bizim  vaxtımızda  uşaqlar  dərsdənkənar  məşğələlərə, məsələn, tikiş  tikməyə, rəsm  çəkməyə, heykəltəraşlıq  öyrənməyə  məktəblərdə,  yaxud  da pionerlər  evində  fəaliyyət  göstərən dərnəklər  çərçivəsində  gedərdilər. Elə bir  dərnək  yox  idi  ki, oraya  həvəs  göstərməyim. İdmanla, gimnastika  ilə  məşğul  olurdum, balet öyrənirdim, voleybol  dərnəyinə  gedirdim. Yəni, zamanımı boş  yerə  sərf  etmirdim.

Müəllimlərimiz musiqi dərslərində, xor  dərslərində hiss edirdilər ki, kimin səsi başqalarından seçilir, kimin səsi daha məlahətli, daha güclüdür. Bu baxımdan bayram tədbirlərində müəllimlərimiz gözəl mahnı oxuyan  şagird  kimi mənim  ifamı  bəyənir, böyük  həvəslə önə çağırıb iştirakçılara təqdim  edirdilər.

-  Bütün  bu  əlavə  dərnəklər, məşğələlər  dərslərinizə  mane  olmurdu?

- Qətiyyən. Hamımız  çox  gözəl  anlayırdıq  ki, ilk  növbədə  savaddır, bilikdir. Biz həm orta  məktəbi yüksək  səviyyədə  başa  vurmalı, həm  də  ali  məktəbə  qəbul  olmaq  barədə  düşünməliyik. Mən  özüm  də  əlavə məşğələlərə  və  dərnəklərə  ancaq və ancaq  dərslərimi  öyrəndikdən  sonra  gedə  bilərdim.

-  O illərdə daha  çox  hansı  sənətə  üstünlük  verirdiniz?

- Orta  məktəbin  son  siniflərində  tarixə,  ədəbiyyata, bir  sözlə  humanitar  fənlərə  həvəsliydim. Sənədlərimi  də  ADU-nun (indiki  BDU-müəllif)  jurnalistika  fakültəsinə  vermək  niyyətindəydim. Bununla  yanaşı,musiqini  də  çox  sevirdim. O illərdə  Tofiq  Quliyevin, Rauf  Hacıyevin, Səid  Rüstəmovun, Telman  Hacıyevin, Cahangir  Cahangirovun, o  cümlədən bir  çox  gözəl  bəstəkarlarımızın  populyar  mahnılarının  demək  olar  ki, hamısını  əzbər  bilirdim.

Bacım Fidan  da  hər  gün  beş  saat,  altı  saat  musiqi  məşqlərinə  vaxt  ayırırdı. Amma  bununla  belə biz  heç  birimiz  irəlicədən  qərarlaşdırmamışdıq  ki, gələcəkdə  pianoçu  və  ya  skripkaçı, yaxud da  balerina  olacağıq. Bir  vaxt  Konservatoriyanın tələbəsi  olacağım  haradan  ağlıma  gələrdi?! Bunlar  hamısı  illər  keçəndən  sonra  bəlli  olacaqdı. Sadəcə, bizim  valideynlərimiz  şərait  yaradırdılar  ki, xoşumuza  gələn  bütün  dərnəklərə  gedək  və  bu  işdə  onlar  özləri  də  bizə  çox  kömək  edirdilər.

-  Fidan  xanımla  səsiniz  bir-birini  tamamlayır. Bəs  xarakter  etibarı  ilə  necə?

- Uşaqlıqdan  Fidan  mənə  nisbətən çox  utancaq idi, amma  mən  şıltaq  qız  kimi  böyüyürdüm. Gah  bir  sirk  akrobatı  kimi, gah  da  hansısa  bir  operadan, məsələn  "Sevil"dən, "Karmen"dən  səhnəciklər  düzəldib evdəkilərə  nümayiş  etdirirdim.

Puşkinin "Yevgeni Onegin" ində  iki  bacı  obrazı  var. Tatyana  və  Olqa. Fidan  xanım  Tatyana  təbiətli  bir  qız  idi. Təmkinli  idi, qəlbini, hisslərini  bağlı saxlayardı. Onun  üçün  ancaq  dərs  vardı, bir  də  musiqi.

-  Xuraman  xanım, 60-cı  illərin  Azərbaycan  kinosu... "Liftçi  qız", "Mən  ki, gözəl  deyildim", "Həyat  bizi  sınayır" filmləri  və  Siz.

- Hə... məktəbdə  oxuduğum  illərdə  arada  məni  kinoya  da  çəkmişdilər.

-  Baş rollarda oynamaq Sizdən  həm məsuliyyət, həm yüksək həssaslıq, həm  də peşəkarlıq  tələb  edirdi. Bir  məktəbli  qız üçün  belə çətin  işin  öhdəsindən gəlmək asan deyildi.

- Mənim kinoya  çəkilməyim  tam  təsadüf  idi. O  illərdə kinorejissorlarımız institutları, ali  məktəbləri  qrup-qrup, sinif-sinif gəzir, həmin  rollara  ifaçı  axtarırdılar. Təbii ki, mən  o  yaşlarımda professional  aktrisa  ola  bilməzdim. Amma bizim  məktəbdən  məni  də seçdilər. Sonra  sınaq  çəkilişləri  oldu, fotoprobalar, kinoprobalar... Yüzlərlə  qızlar  vardı, hamımızı  çəkirdilər. Lap axırda  kinorejissorlar  nədənsə  məni bəyəndilər.

Sizə  açığını  deyim  ki, kino  sahəsində  bizim  elə  də  bir  tanışımız  yox idi. Biz  mədəniyyətimizi, musiqimizi  sevən  ziyalı  bir  ailəydik. O illərdə, konkret desəm, 60-cı  illərin  ortalarında, hər  hansı  bir  ailə  öz  uşaqlarının, xüsusən  də qız  övladlarının  o  yaşda  kinoya  çəkilməsinə nadir  hallarda  razılıq  verərdi. Amma  mənim  atam  ziyalılar  ziyalısı  idi, bizə  verdiyi  gözəl  tərbiyədən  ürəyi  arxayın  idi. Övladlarına  o  qədər inanır, o  qədər ümid  bəsləyirdi  ki... Ona  görə  də  mənim  kinoya  çəkilməyimə  nəinki  mane  olmadı,əksinə, sənətə  həvəsimi, teatra, kinoya olan marağımı  görüb  mənə  daha  da  qol-qanad  verdi. Yəni, sənət  yollarında  valideynlərim  heç  vaxt  bizə  əngəl  olmadılar. Əksinə, bizim  üçün  bu  yolda bir  mayaka  çevrildilər. Atamın  bircə  şərti  o  idi  ki,bütün  bu  kinoçəkilişlər, məşqlər  bizim  əsas  fikrimizi  dərslərimizdən, məktəbimizdən  yayındırmasın.

Mən baş  rola  təsdiq  edidikdən  sonra, çəkiliş  harada  olursa-olsun, anam  hər  zaman  yanımda  olurdu.İlk dəfə  "Liftçi  qız"da baş  rola  çəkiləndə, lap uşaq  idim. Cəmi  13  yaşım  vardı. Bu  kinonun  ssenarisi  Həsən  Seyidbəylinin  "Xidmət  lifti" povesti  əsasında  yazılıb.

İkinci  dəfə  kinoya  çəkiləndə  isə  15-16  yaşımda  idim. Kino  sahəsindəki fəaliyyətimin  əsas  ağırlığı  anamın  üzərinə  düşürdü. Çəkiliş  meydanlarında  fasilə  olan  kimi, anam  mənim  qayğıma  qalır, vaxtdan  istifadə  edib  tez  çayımı  içirdir, buterbrodumu  yedirdirdi. Uşaq  idim  deyə tez  yorulurdum. Anam  hər  vasitə  ilə  yorğunluğumu  unutdurmağa  çalışırdi.

-  Məktəbli  olsanız  da  hər  halda  baş  rolda  Siz  oynayırdınız. Peşəkar  aktyorlara  ödənildiyi  qaydada Sizə də qonorar ödənilirdimi?

- Belə  düşünürəm ki, filmin  baş  qəhrəmanı  kimi, digər  oyunçulardan  fərqli  olaraq, yəqin  ki, ən yüksək  qonorar  mənə  yazılırmış. Çəkildiyim  filmlərdə elə  bir  kadr  yox  idi  ki,mən  orada  olmayım. Axı, mən  baş  qəhrəman  idim. Amma  yenə  də  sualınızın  cavabını dəqiq  deyə  bilmərəm. Çünki, məktəbli  olduğum  üçün  maliyyə  məsələləri  təbii  ki, valideynlərimlə  həll  edilirdi.

- Vaxtınızı  necə  bölürdünüz?

- Mənim  gün  ərzində  boş  saatım  yox  idi. Səhər saat 8-də  məktəbə  gedirdim, günorta  2-də dərsdən   evə qayıdırdım. Yeməyimi  yeyib gedirdim  çəkilişə. Axşam  saat  8-də  evə  dönüb  dərs  tapşırıqlarımı  yerinə  yetirirdim. Gecə  saat  on  ikidə, bəzən  də  birdə  yerimə  uzanırdım. Gün  ərzində  görəcəyim  bütün  işlərimin  saatbasaat  qrafikini  tuturduq. Ən  çox  vaxt  itkisi  çəkiliş  meydanlarında  olurdu. O qədər  nizam-intizama  tabe  olan  bir  qız  idim  ki, orada  boş  keçən  dəqiqələrimə heyfsilənirdim.

Kino  çəkilişlərinin  kimsədən  asılı  olmayan  çətinlikləri, tələbləri  var. Məsələn, tutaq  ki, hansısa  bir  kadr günəşli  havada  çəkilməlidir. Bütün qrup  gözləyir  ki,  günəş  nə  vaxt  çıxacaq. Yaxud  da  əgər   yagış  səhnəsi  lazımdısa, Allaha  yalvarırsan  ki, kaş  hava  tutulsun, yağış  yağsın, biz  də  çəkilişimizə  başlayaq. Təsəvvür  edin  ki,əynimizdə  çəkiliş  kostyumları, saçlarımız, üz-gözümüz  qrimdə... başdan-ayağa obraza köklənib dayanmışıq, səbirsizliklə havanın bizə  lazım olan şəklə  düşməsini  gözləyirik. Adətən, belə vaxtlarda  mən  dərs kitablarımı da  çəkiliş  meydanlarına  aparardım. Boş dəqiqələr, boş  saatlar  olan  kimi, oturub  dərslərimi  hazırlayırdım. Çəkiliş  olan  günlərdə çox  yorulurdum.

-  Amma  oynadığınız  filmlərdə  bu  hiss olunmurdu. Sanki  illərlə  Siz  o  rollara hazırlaşmışdınız. Canlandırdığınız  obrazları  çox böyük  ustalıqla yaratmışdınız.

- Gənc  yaşlarımda  mən  özümü  heç  bəyənmirdim. Arıq, zəif  bir  qız  idim.

-  Fikrimcə, ən böyük  rəssam  yaradanın  özüdür. Tanrının  yaratdığı  hər  kəs  bər-bəzəksiz, makiajsız  daha təbii, daha  ürəyəyatımlıdı. Yaxşı  yadımdadır  ki, Siz ekranda  hər  zaman əsl  Azəri  qızı  kimi diqqət  çəkirdiniz. Sadə  geyiminizdə, görüntülərinizdə  belə qəribə  bir cazibədarlıq, gözəllik  vardı. Məhz belə  gözəllikdən   Sizə  nə  pay  düşdü?

- Bilirsiniz, hər  şeyin  bir dərəcəsi  var. Həyat  siyah  və  bəyaz  cizgilərdən  ibarətdir. Eynilə  Sizin  bu  gün  geyindiyiniz  bluzkanız  kimi. Bizim  də həyatımızda gözəl  səhifələr  də  olub, unudulmaz  günlər  də. Amma  nə  vaxsa çətinliklərimiz, problemlərimiz  də  olub. Həyat  hər  zaman  sürprizlərlə  doludur. Bir-birinin ardınca  valideynlərimizi  erkən  itirməyimiz bizə  çox  ağır  zərbə  oldu. Hər insan  bu  hissləri  yaşayır. O  zaman  Fidan  xanım  Moskvada  aspiranturada  oxuyurdu. Təbii  ki, o, Bakıya  qayıtdı  və  valideynlərimizdən  sonra  evin  bütün maddi  qayğısını  öz  üzərinə  çəkdi.

-  Müğənni  kimi sənətin  sirlərini  kimdən  öyrənmisiniz?

- Konservatoriyada  ali  təhsil alanda  ixtisas  müəllimlərimiz  vardı. Qadınlardan ilk  opera  müğənnimiz  Şövkət Məmmədovanın  iki  il  tələbəsi  olmuşam. O, rəhmətə  getdikdən  sonra  isə  Fidan  xanımın  müəllimindən-İda  Aronovna  Lvoviçdən  dərs  almışam. İda  xanım  Azərbaycanda  əməkdar  müəllim  adı  qazanmışdı.

Mən Fidan xanımı da özümün  müəllimim  hesab  edirəm. O, çox böyük musiqiçidir. Mən  sənətimin  bir  çox incəliklərini  ondan  da  öyrənmişəm. Fidan  xanım  da, mən  də müəllimlərimizin  xatirəsini  hər zaman ehtiramla  yad  edirik.

-  İndi  Sizin  özünüzün  də  tələbələriniz  var.

- Biz bacılar Bakı  Musiqi  Akademiyasının  professorlarıyıq. Öz  səsimizlə  həmişə  çalışmışıq  ki, Azərbaycan  mədəniyyətini  yüksəklərə  qaldıraq, öz  sənətimizlə Azərbaycana  uğur  gətirək. Azərbaycanı dünyaya tanıdaq. Vokal  sahəsində Azərbaycana  ilk qızıl medalı Fidan  xanım gətirib.  

-  Məktəb  illəri  ömür  kitabımızın  elə  bir  səhifəsidir  ki, digər  səhifələrdən  hər  zaman  seçilir.

- Məktəb illəri  deyəndə, oxuduğum 23 nömrəli  məktəb gözlərimin  önündə   canlanır. Şəhərin  mərkəzində  yerləşən  ən  gözəl, ən güclü, ən  nümunəvi  tədris  ocağı  bizim  məktəbdi. Çox  savadlı  müəllimlərimiz  vardı. Həmişə  sevinirəm  ki, o cür  səviyyəli, tanınmış  bir  məktəbin  məzunuyam. Məktəbimizin  özünün  hətta  xüsusi  bir  himni  də  var  idi. Bütün  tədbirlərimizdə  o  himn  ifa  olunurdu. O illər  həqiqətən  ömrümüzün  təkrarsız  səhifələridir.

-  Dərsə  məktəbli  formasında  gedirdiniz, yoxsa ürəyiniz  istəyəni geyinirdiniz?

- Dərsə  gedəndə  həmişə  məktəbli  forması  geyinərdik. Mən  o  geyimi  çox  sevərdim. Hər  dərs  ili  başlayanda  atam  Moskvadan - "Detskiy Mir"dən  hərəmizə  iki  dəst  məktəbli  forması  alıb  gətirərdi. Ağ  yaxalığım... formamın  üstündən  taxdığım  ağ  önlüyüm... bu  günə  qədər  də  yadımdadır. Hər  səhər  evdən  çıxıb  məktəbə  gedəndə  anam  görünüşümüzə, geyimimizə  çox  ciddi  fikir  verərdi. Çalışardı  ki, məktəbə  geydiyimiz  paltarlarımız, ayaqqabılarımız tər-təmiz, səliqəli  olsun.

Heç  vaxt  məktəbə  sərbəst  paltar  geyinib  getməzdik. Anam  deyərdi  ki, sinifdə  hər  təbəqənin  övladı  var. Ona  görə  də  bahalı  və  fərqlənən  paltarda  sinfə  getmək  olmaz. Məktəblilər həmişə  eyni  qaydada  və  sadə  geyinməlidir.

Əgər evdən  anam  mənim  üçün  meyvə  qoyurdusa, mütləq  sinifdə  onu  kiminləsə  bölüşməliydim. Bizə  evdə  belə  şeyləri  məxsusi  öyrədirdilər.

Mən  həmişə  belə  hesab  etmişəm  ki, məktəbli  qızlara  o  forma  çox  yaraşardı. Məktəbli  forması  qızların  xarici  görkəmlərini  səliqəli  və  ciddi  göstərən  bir  əlbisədir.

Ümumiyyətlə, məktəb  illərimlə  bağlı  hər  şey  xatırımdadı:məktəbdə  keçirdiyimiz bayramlar...  yeni  il şənlikləri ... sinif  yoldaşlarım, dostlarım... İndiyə  qədər  də bir-birimizlə  zəngləşir, əlaqə  saxlayırıq.

-  Məktəbli  uşaqların ən  çox  sevdikləri  yeni  il  şənlikləridi...

- Yaxşı  yadımdadır, mən birinci  sinifdə  oxuyandan  orta  məktəbi  bitirənə  kimi, atam  hər  il  evimizdə  təbii  küknar  ağacından otağımızın  hündürlüyü  boyda  yolka  qurardı. Onun  budaqlarını  atamla  anam  özləri  bəzəyərdilər. Blokumuzda  yaşayan  qonşular  və onların  uşaqları ilə  mehriban  münasibətlərimiz  vardı. Qış tətili günlərində  hər  gün birimizin  evində  bayram  şənliyinə  toplaşardıq. Hər  bir  qonşu  öz  evində  digər  qonşu  uşaqları  üçün bayram  şənliyi  düzənləyirdi. Biz  uşaqlar  yolkanın  ətrafında  dövrə  vurub  oxuyur, səhnəciklər  göstərirdik. Şaxta  babanın  adından  hər  bir  uşağa verilən  hədiyyə  torbasından  cürbəcür  konfetlər, meyvələr,  şirniyyatlar  çıxardı. Valideynlərimiz  uşaq  otağını  elə  vaxt  bəzəyərdilər  ki... biz  yuxudan  ayılınca  artıq  evin  ortasında  bərli-bəzəkli  yolkamız  qurulmuş  olardı. Atam  öz  əllərilə  balaca-balaca  oyuncaq  evciklər, dovşanlar, ayılar  düzəldib  yolka  ağacının  altına  qoyardı. İndiyə  qədər  o  yolka  oyuncaqlarını  saxlayıram. Qohumlarımızın,qonşularımızın  iştirakı  ilə keçirdiyimiz  o  yeni  il  şənliklərinin indi  xatirəsinə  isinirəm. O  illərdə  evimizdə  qurulan  təbii  küknar  ağacının  qoxusunu  da  duyuram sanki... Hanı, özümüz  düzəltdiyimiz  o  rəngbərəng  bayraqlar?! Bunlar  hamısı  unudulmaz  bir  röya  imiş...

- Xuraman  xanım, yeni  il  şənliklərində  Qar qızı oynadığınız  vaxtlar olub?

- Mən  Qar qızı  oynamazdım  axı! Mən  heç Qar qıza bənzəmirdim də... Məni  Qar qız  kimi sevərdilər  ki? (gülümsünür - müəllif) Biz alışmışıq ki, Qar  qız gərək gözəl  olsun, yanaqları  qırmızı, gözləri  mavi...

-  Nə  vaxtsa yeni  ili  qürbət  ölkədə  qarşılamısınız?

- 1992-ci  ildə  yeni ilqabağı  Amerikaya  qastrol  səfərinə  getmişdik. Necə  oldusa, səfərimiz  uzandı  və  yeni  ili  orada  qarşıladıq. O  vaxt  31  dekabr  - Dünya  Azərbaycanlılarının  Həmrəylik  Günü  kimi  qeyd  edilmirdi. Hələ  heç  bir  ölkədə  bizim  diasporamız  da  yox  idi.

-  İlk  qastrol  səfəriniz?

- 1977-ci  ildə  ilk qastrol  səfərimdə Avstriyada oldum. Səhv  etmirəmsə, payız  ayı  idi.

-  Fidan  xanım  da  getmişdi?

- Xeyr. Çünki ilk  vaxtlar  Fidan  xanımla  biz  ayrı-ayrı  oxuyurduq. Mən  müğənni  kimi  fəaliyyətə  başlayana  qədər  artıq  Fidan  xanım  musiqi  sahəsində  bir  çox  uğurlar  qazanmış, professional  səhnədə  müğənni  kimi  tanınmışdı.

O  hələ  tələbə  ikən  bir  müddət  də Kamera  Orkestrində  skripkaçı  kimi  çalışmışdı. Onun  tələbəlik  dövründəki  skripkası  hələ  də  durur. Mən  çox  arzulayardım  ki, nə  vaxtsa  konsertlərinin  birində  Fidan  xanım  skripkasını  da  dilləndirsin. 

-  Fidan  xanımla  birgə  oxumaq  uğurlu  alındı?

- Biz  bacılar  birgə  oxumağa  başlayandan  sonra  qısa  bir  zamanda  məşhurlaşdıq. Bununla  yanaşı, özümüzə  qarşı  qısqanclıqlarla, hətta  xəyanətlərlə  də çox  qarşılaşdıq. Ancaq  sağlam  düşüncəmiz, sağlam  fikrimiz  bizim  ayaqda  durmağımızda  həmişə  yardımçımız  oldu.

-  Fidan  xanımın  Sizin  həyatınızda  yeri?

- Mənim üçün Fidan  xanım hər zaman  bir  mayak olub. Mən  çox  şeydə, o cümlədən  sənətdə də bacıma oxşamağa, onun kimi  kamil  mütəxəssis olmağa çalışmışam. Bəzən  insan çox şeylərə nail olmaq istəyir. Ancaq  hərdən  24  saat  da  adama  azlıq  edir, çatmır. Bəzən  də  elə  olur  ki, təkcə  sənətimizlə  yox,səhhətimizlə  də  məşğul olmaq  gərəkir, amma  vaxt  ayıra  bilmirik.

Fidan  xanımla  biz  uğurlarımıza  heç  də  asanlıqla nail  olmamışıq. Müsabiqələrdə  iştirak  etmişik. Diplomlara  layiq  görülmüşük. Hələ  SSRİ  dövründə  biz  bacılar  artıq  populyarlıq  qazanmışdıq. Bizi  respublikamızdan  kənarda  da  tanıyır, müxtəlif  ölkələrə  dəvət  edirdilər. Moskvanın özündə, müttəfiq  respublikalarda dəfələrlə  konsertlər  vermişdik. Fidan  xanımla  mənim  Moskvada  konsertimiz  olanda  afişalarda  həmişə  yazırdılar. "Zvezdı  Sovetskoqo  iskusstvo". O  ada  nail  olmaq  hər  ifaçıya  nəsib  olmurdu.

-  Vətəndən  kənarda  yaşaya  bilərdiniz?

- Digər  xalqlarla  müqayisədə  milli mentalitetimiz  elədir  ki, biz hara  gəldi  ora  köçüb  yaşaya  bilən xalq  deyilik. Bizim  sənətimizi  kənarda  nə  qədər  çox sevsələr  də, bizim  üçün  bura  əzizdir. Hara  qastrola  getsək  də, ancaq  bura  üçün  darıxırıq. Çünki  öz  evimizdən, öz  ölkəmizdən savayı bu  sıcaqlığı,  bu  məhəbbəti heç  bir  yerdə tapa  bilmirik. Xalqımız  da, dövlətimiz  də  bizim  əməyimizi  qiymətləndirir.

Yeri  gəlmişkən,  yaradıcılığımızın  25  illiyi  münasibəti  ilə  Fidan  xanımla  mənə  eyni  mərtəbədə  yanaşı  mənzillərin  verilməsi  ulu  öndərimiz  Heydər Əliyevin bizim  sənətimizə  diqqətinin,  qayğısının  nəticəsi  idi. O, elə  bir  şəxsiyyət  idi  ki, hər  zaman öz xalqına, incəsənət  xadimlərinə  böyük  məhəbbət  bəsləyirdi. Bir  dəfə  tədbirlərdən  birində  cənab  Heydər  Əliyev  bizə  demişdi: "Siz  ziyalı  ailədə  böyümüsünüz. Ot  kökü  üstə  bitər".  

- Yeni  il  ərəfəsində  arzularınız?

- Tələbələrimə, gənc  vokalçılarımıza  məsləhətim  və  arzum  budur  ki, daim  öz  üzərlərində  çalışsınlar. Zamanlarını  boş  yerə, əbəs  yerə  xərcləməsinlər. Vokal  sənəti  ilə  məşğul  olanda  gərək  ömür  boyu sən  özünü  tələbə  hiss  edəsən. Çünki,  bu  yolu  seçdinsə, hər  zaman öz  üzərində  çalışmalı, özün  özünə  nəzarət  etməlisən.

Mən  pedaqoji  fəaliyyətdən  şərəfli  vəzifə  tanımıram. Öyrətməkdən  və  öyrənməkdən  gözəl  nə  var  ki? 

Müsahibəni  yazdı:  Ellada UMUDLU