|
 Müasir
Azərbaycan fəlsəfi ictimaiyyətinin görkəmli nümayəndəsi
Fərrux Fətulla oğlu Ramazanov 1922-ci ilin noyabr ayında
Azərbaycanın qədim diyarı Naxçıvanın Şərur mahalında
dünyaya gəlmişdir. Fərrux Ramazanov 1937-ci ildə
Naxçıvan şəhərindəki tibb texnikumuna daxil olmuş,
1940-cı ildə oranı "əla" qiymətlərlə bitirmişdir.
F.Ramazanovun valideynlərinin onu həkim kimi görmək
istəyinə baxmayaraq hələ tibb texnikumunda oxuyarkən
onun filosof olmaq, hikmət dəryasına qovuşmaq arzusu
özünü göstərmişdir.
Bu onunla əlaqədar idi ki, qədim zamanlarda bir sıra
elmlər kimi, təbabət də fəlsəfənin tərkibində
cəmləşmişdi. Odur ki, bu dövrdə fəlsəfəni elmlər elmi
adlandırırdılar. Hippokrat, Qalen, İbn Sina, Əl-Fərabi
və tibb elminin digər görkəmli alimləri eyni zamanda
filosof kimi şöhrət tapmışdılar. Fərrux Ramazanov
texnikumda tibb elminin tarixinə dair dinlədiyi
mühazirələrdə bəzi qədim yunan, Roma və bir sıra Şərq
filosoflarının ayrı-ayrı fikirləri ilə də tanış
olmuşdur. Qədim yunan filosofu Sokratın "İnsan dünyanı
dərk etməzdən əvvəl özünü dərk etməlidir", "Mən təkcə
onu bilirəm ki, dünya haqqında heç nə bilmirəm",
Demokritin "Mən təbiətdəki hadisələrin səbəbiyyət
əlaqələrini bilməyi İran şahının taxt-tacına sahib
olmaqdan üstün tuturam" kimi müdrik kəlamları gənc
Fərruxun qulaqlarında daim səslənir, onu dünya və insan
haqqında düşüncələrə sövq edir, qəlbində fəlsəfəşünas,
filosof olmaq arzusu formalaşdırırdı.
Lakin 1941-ci ildə başlanmış dəhşətli müharibə digər
Azərbaycan gəncləri kimi Fərrux Ramazanovun da arzusunu
ürəyində qoydu, hələ 19 yaşı tamam olmamış F.Ramazanov
müharibənin ilk günlərində səfərbərliyə alınaraq, bir
neçə ay hərbi təlim keçdikdən sonra cəbhəyə göndərildi.
Krımda və Şimali Qafqazda gedən döyüşlərdə, Kerç və
Mozdok şəhərlərinin alman faşistlərindən azad edilməsi
uğrundakı vuruşlarda iştirak etdi. Faşist işğalçılarına
dərin nifrət bəsləyən Fərrux Ramazanov onlara qarşı
igidliklə döyüşürdü. O, döyüşlərdə iki dəfə yaralanmış,
müalicə olunduqdan sonra yenidən cəbhəyə göndərilmişdir.
 Baş
leytenant Fərrux Ramazanov cəbhədə göstərdiyi şücaətə
görə "Vətən müharibəsi" ordeni və 16 medalla təltif
edilmişdir.
Fərrux Ramazanov texnikumu bütün fənlər üzrə fərqlənmə
diplomu ilə bitirdiyinə və müharibə iştirakçısı olduğuna
görə o zaman mövcud olan qanuna əsasən qəbul imtahanları
vermədən SSRİ-nin istənilən ali məktəbinin istənilən
fakültəsinə daxil olmaq hüququna malik idi.
Fəlsəfə elminə olan böyük həvəsi 1948-ci ildə onu
Azərbaycan Dövlət Universitetindəki fəlsəfə şöbəsinə
gətirib çıxartdı. Sənədlərini universitetə verdi və
tezliklə tələbələr sırasına qəbul olundu.
Müharibənin od-alovundan keçmiş, hələ çox gənc ikən
döyüşlərdə mətinləşmiş bu gənc özünün bütün bilik və
bacarığını fəlsəfənin dərindən mənimsənilməsinə
yönəltdi. Universitet auditoriyalarında akademik Heydər
Hüseynov, akademik Aleksandr Makovelski, əməkdar elm
xadimi, professor Mehbalı Qasımov və digər görkəmli
filosoflardan dərs alan Fərrux Ramazanov texnikumda
olduğu kimi burada da bütün fənlər üzrə imtahanlardan
"əla" qiymətlər alaraq kursdan-kursa keçirdi.
Universiteti bitirərkən akademik A.O.Makovelskinin elmi
rəhbərliyi ilə görkəmli rus alimi "M.V.Lomonosovun
fəlsəfi görüşləri" mövzusunda diplom işi yazdı və uğurla
müdafiə etdi. Tələbə elmi işləri üzrə Moskvada keçirilən
Ümumittifaq müsabiqəsində bu iş yüksək qiymətləndirildi.
O, SSRİ Ali Təhsil Nazirliyinin birinci dərəcəli
diplomuna və pul mükafatına layiq görüldü. Fərrux
Ramazanova həm də mükafat olaraq M.V.Lomonosovun
əsərləri təqdim edildi.
Bütün bunlara baxmayaraq, Fərrux müəllim sonralar bu
haqda deyirdi ki, bu, mənim gənclik səhvim idi. Diplom
işini yazarkən mən gördüm ki, M.V.Lomonosov haqqında rus
alimləri çoxlu əsərlər yazmışlar. Odur ki, mən gərək
Azərbaycan mütəfəkkirlərinin fəlsəfi görüşləri haqqında
yazaydım.
O, 1953-cü ildə universiteti fərqlənmə diplomu ilə
bitirərək təyinat üzrə fəlsəfə kafedrasında müəllim
saxlandı. Dərs deməklə yanaşı, elmi tədqiqat işləri
aparan Fərrux müəllim tələbəlik dövründə buraxdığı səhvi
düzəldərək professor M.M.Qasımovun rəhbərliyi altında
Azərbaycanın fəlsəfi fikir tarixini tədqiq etməyə
başladı. 1962-ci ildə fəlsəfə elmləri namizədi alimlik
dərəcəsi aldı. 1973-cü ildə isə doktorluq dissertasiyası
müdafiə edərək fəlsəfə elmləri doktoru alimlik
dərəcəsinə, bir qədər sonra isə professor elmi adına
layiq görüldü.
1960-cı ildə Azərbaycan Texniki Universitetinin fəlsəfə
kafedrasına işə dəvət olunmuş Fərrux müəllimin həyatının
demək olar ki, 50 ildən artıq dövrü bu ali məktəblə
bağlı olmuşdur. O, burada baş müəllim, dosent,
professor, 1970-ci ildən isə kafedra müdiri vəzifəsində
çalışmışdır. Beləliklə, o, bütün ömrünü müəllimliyə həsr
etmişdir.
Böyük öndərimiz Heydər Əliyev müəllim peşəsinə yüksək
qiymət verərək müəllim günü münasibəti ilə demişdir:
"Müəllimlik sənəti, peşəsi cəmiyyətdə ən yüksək qiymətə
layiq olan peşədir. Müəllim olmaq kimi şərəfli bir iş
yoxdur. Çünki müəllimlər xalqın biliklənməsinin,
təhsilin inkişaf etməsinin və nəhayət, xalqın elminin
inkişaf etməsinin əsasını qoyanlardır. Ona görə də bu
bayram günü mən ilk növbədə, müstəqil Azərbaycanın bütün
müəllimlərini ürəkdən təbrik edirəm, müəllimə, bu
müqəddəs ada öz dərin hörmət və ehtiramımı, sevgi,
məhəbbətimi bildirirəm. Bəyan edirəm ki, müəllim bundan
sonra da müstəqil Azərbaycanın həyatında görkəmli yer
tutacaq, müəllimə qayğı gündən-günə artacaq və müəllimin
şanı-şöhrəti daha da yüksələcəkdir.
Biz hamımız həyatımızda əldə etdiyimiz nailiyyətlərə,
bütün varlığımıza görə müəllimə borcluyuq".
Fərrux Ramazanov məhz bu cür müəllimlərdəndir. O,
müstəqil Azərbaycan müəllimlərinin I qurultayında
Respublika Təhsil Şurasının üzvü seçilmişdir. Professor
F.Ramazanov həm də Təhsil Nazirliyinin elmi-metodik
şurasının üzvü, sosial-siyasi elmlər üzrə bölmə sədrinin
müavini, "Qarabağ Müharibəsi Əlilləri, Veteranları və
Şəhid Ailələri Respublika İctimai Birliyi"nin sədr
müavini, AMEA-nın və Bakı Dövlət Universitetinin
nəzdindəki doktorluq dissertasiyası şuralarının üzvü
olmuşdur.
Ciddi tədqiqatçı alim, peşəkar müəllim, bacarıqlı elm
təşkilatçısı kimi tanıdığımız Fərrux müəllimin elmi
yaradıcılığında iki əsas sahə üzrə aparılan tədqiqatlar
üstünlük təşkil edir. Bunlardan biri xalqımızın
fəlsəfi-etik fikir tarixi, digəri isə müasir dövrün
qlobal problemlərindən biri kimi bütün bəşəriyyəti
düşündürən və narahat edən ictimai ekologiya
problemləridir. Bu problemlərin tədqiqinə və təhlilinə
dair onun müxtəlif illərdə yazıb çap etdirdiyi
"Azərbaycanın demokratik fikrində fəlsəfi-etik
problemlər", "Cəlil Məmmədquluzadənin etik görüşləri",
"İnsan və təbiət", "Elmi-texniki tərəqqi və ətraf
mühitin mühafizəsi", "Sosial ekologiya problemləri",
"İnsan həyatının mənası", "Təvazökarlıq və təkəbbürlülük
haqqında" adlı kitabları və çap etdirdiyi dərin məzmunlu
məqalələri onun geniş elmi erudisiyasından, aktual
fəlsəfi problemlərin işlənməsinə olan böyük maraq və
həvəsindən xəbər verir. Professor 12 monoqrafiya,
dərslik, dərs vəsaitinin və çoxlu elmi, elmi-metodik və
publisistik məqalənin müəllifidir. Professor Ramazanov
uzun illər ali məktəblərdə işlədiyinə görə onun
elmi-pedaqoji yaradıcılığında dərslik və tədris-metodik
vəsaitlərin hazırlanması mühüm yer tutur. Bu baxımdan
onun rəhbərliyi, ümumi redaktorluğu və bilavasitə
iştirakı ilə 1997-ci ildə Təhsil Nazirliyi tərəfindən
ali məktəblər üçün dərslik kimi təsdiq edilmiş irihəcmli
"Fəlsəfə" kitabı, sonralar onun çapdan çıxmış ikinci,
daha təkmil nəşri mütəxəssislər tərəfindən yüksək
qiymətləndirilmişdir. Fərrux müəllimin rəhbərliyi ilə
kafedra kollektivi elmi tədqiqat işlərini YUNESKO-nun
fəlsəfə strategiyasına uyğun yerinə yetirmiş, ciddi
araşdırmalar aparılmışdır.
Fərrux müəllim həm də yaxşı metodistdir. O, müəllimləri
öyrədirdi ki, mühazirələr elə oxunmalı, seminarlar elə
təşkil edilməlidir ki, orada qoyulan məsələlər uzun
müddət tələbələrin hafizəsində qalsın. Başlıcası isə
budur ki, fəlsəfənin tədrisi texniki ali məktəblərdə
ümumi texniki fənlərin - fizika və riyaziyyatın tədrisi
ilə sıx bağlı olsun. Fəlsəfə kafedrasında bu istiqamətdə
xeylı işlər görülmüşdür. Hətta məsələ belə qoyulmuşdur
ki, fizika və riyaziyyat müəllimləri tədris prosesində
öz fənləri ilə fəlsəfi problemləri əlaqələndirsinlər.
Bu baxımdan Fərrux müəllimin dosent L.A.Buxla birgə
yazıb çap etdirdiyi "Texniki ali məktəblərdə fizikanın
tədrisi prosesində tələbələrdə elmi dünyagörüşünün
formalaşdırılması metodikası" (rus dilində) adlı əsər
xüsusi diqqətə layiqdir.
Professor F.Ramazanov bir neçə beynəlxalq konfransın, o
cümlədən İngiltərədə keçirilmiş 18-ci Dünya Fəlsəfə
Konqresinin iştirakçısı olmuşdur. Burada o,
"Azərbaycanın sosial-ekoloji problemləri və onların həll
edilməsi yolları" mövzusunda məruzə ilə çıxış etmişdir.
Fərrux müəllim respublikamızın yaxşı tanınan, adı həmişə
böyük hörmət və ehtiramla çəkilən, müəllimlik sənətini
həyatının mənasına çevirən pedaqoqlarındandır.
Fəlsəfənin müxtəlif sahələri üzrə onun oxuduğu
mühazirələr tələbə və aspirantlar tərəfindən həmişə
böyük maraq və rəğbətlə qarşılanmışdır. Professorun
aspirantlara "Elmin və texnikanın fəlsəfi problemləri"
adlı xüsusi kursdan oxuduğu mühazirələr daha çox
vurğulanmağa layiqdir. Mənəvi gözəlliyi, zəngin dünyası
olan Fərrux müəllim çox mehriban, maraqlı bir
həmsöhbətdir. Görünür, onu insanlara sevdirən
daxilindəki saf mənəvi duyğulardır. İnsanlara hörmət,
tələbələrə qayğı Fərrux müəllimi səciyyələndirən gözəl
keyfiyyətlərdəndir.
Uzun illər tələbələrin təlim-tərbiyəsi sahəsindəki
səmərəli fəaliyyətinə görə Fərrux müəllim "Rəşadətli
əməyə görə" medalı ilə təltif olunmuşdur.
Fərrux müəllimin elmi-pedaqoji fəaliyyətinin mühüm
cəhətlərindən biri də dərs dediyi tələbə və
aspirantlarda fəlsəfəyə böyük həvəs yaratması, onları
elmi tədqiqat işlərinə, referat və məruzələr yazmağa
cəlb etməsidir. Onun elmi rəhbərliyi altında hazırlanmış
və ictimai elmlər üzrə hər 2-3 ildən bir keçirilmiş
Ümumittifaq müsabiqələrində təqdim edilmiş tələbə elmi
işləri respublika turunda və Moskvada yüksək
qiymətləndirilmiş, ittifaq və respublika ali təhsil
nazirliklərinin diplomlarına layiq görülmüşlər.
Professorun iki tələbəsi Texniki Universiteti
bitirməsinə baxmayaraq aspiranturaya fəlsəfə ixtisası
üzrə qəbul olunmuş, fəlsəfə elmləri namizədi alimlik
dərəcəsi almışdır. Onlar hazırda AMEA-nın Fəlsəfə
İnstitutunda çalışırlar.
Fərrux müəllim özü isə tələbə işlərinin Ümumittifaq
müsabiqəsində fəal iştirak etdiyinə, təqdim olunan
işlərə elmi rəhbərliyinə görə Respublika Təhsil
Nazirliyi kollegiyasının qərarı ilə 5 dəfə Fəxri
fərmanla təltif edilmişdir.
Professor Fərrux Ramazanov tələbə gənclərin
təlim-tərbiyəsi sahəsindəki fəaliyyətinə görə SSRİ Ali
Təhsil Nazirliyi tərəfindən "Ali məktəb əlaçısı",
üzərində "NİRS", yəni "Tələbə elmi tədqiqat işlərindəki
nailiyyətlərə görə" sözləri yazılmış döş nişanları ilə
təltif olunmuşdur.
Professor F.Ramazanov Texniki Universitetin və
respublikanın ictimai həyatında da fəal iştirak
etmişdir. O, otuz ildən artıq bir müddətdə
universitetin müharibə, silahlı qüvvələr və əmək
veteranları şurasının sədri kimi fəaliyyət göstərmiş,
tələbə gənclər arasında hərbi vətənpərvərlik tərbiyəsilə
bağlı tədbirlərin hazırlanması və həyata keçirilməsi
sahəsində iş aparmışdır.
Aktiv ictimai fəaliyyətinə görə "Ümumittifaq
elmi-texniki cəmiyyət", respublika və Bakı şəhəri
müharibə və silahlı qüvvələr veteranları Şuraları,
respublika "Bilik" cəmiyyəti və müxtəlif gənclər
təşkilatları tərəfindən Fərrux müəllimə çoxlu sayda
fəxri fərmanlar verilmişdir.
Fərrux müəllim çox vətənpərvər bir insandır. Qarabağda
erməni işğalçılarına qarşı aparılan müharibənin qızğın
çağlarında o, respublikamızın digər ziyalıları ilə
birlikdə müxtəlif cəbhə bölgələrində olmuş, Ağdam,
Tərtər, Goranboy rayonlarında əsgər və zabitlər
qarşısında çıxışlar etmiş, onları Vətənimizin keşiyində
möhkəm dayanmağa, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü, dövlət
müstəqilliyini qorumağa çağırmışdır. O, öz övladlarını
da Vətənimizi qəlbən sevən, Azərbaycanın ərazi
bütövlüyünü, dövlət müstəqilliyini qorumağa hazır olan
vətənpərvər insanlar kimi tərbiyə edib boya-başa
çatdırmışdır. Onun kiçik oğlu Respublika Mədəniyyət
Nazirliyində inşaat üzrə böyük mühəndis vəzifəsində
işləyən, ehtiyatda olan 38 yaşlı baş leytenant Nurəddin
Ramazanov 1992-ci ilin sentyabr ayında iki körpə
övladını qoyub könüllü olaraq Qarabağ cəbhəsinə
yollanmışdır. O, Laçın rayonundakı bir neçə kəndin
erməni qəsbkarlarından azad edilməsi uğrundakı
döyüşlərdə iştirak etmiş və qəhrəmancasına şəhid
olmuşdur.
Fərrux müəllimin yaxın dostları və həmkarları onu zəngin
biliyə, incə qəlbə, fəlsəfi müdrikliyə, geniş məlumata,
müstəqil fikir və cəsarətli mühakimələr yürütməyə həvəs
göstərən bir ziyalı kimi tanıyırlar.
Fərrux müəllim uzun və şərəfli bir ömür yaşamışdır. Onun
işgüzarlığı, zəhmətsevərliyi, elmi və həyati problemlərə
marağı, yaradıcı fəallığı onu tanıyanların təxəyyülünü
bu gün də heyran etməkdədir. Fərrux müəllim çox
təvazökar, hər kəsə kömək əlini uzatmağı bacaran,
xeyirxah və mehriban bir insandır. Fərrux müəllim kimi
insanlar yaşadığımız cəmiyyətin sadəcə üzvləri deyil, öz
varlıqları və fəaliyyətləri ilə həyatımızı gözəlləşdirən
unikal sərvətlərimizdir.
Möhtərəm Prezidentimiz İlham Əliyev cənabları Fərrux
Ramazanovun bütün bu xidmətlərini yüksək
qiymətləndirərək ona Prezident təqaüdü verilməsi
haqqında sərəncam imzalamışdır.
Fərrux müəllim bu gün də dəyərli məsləhətçi kimi fəlsəfə
kafedrası ilə sıx əlaqə saxlayır və kafedranın məhsuldar
fəaliyyəti üçün əlindən gələni edir.
Xalıq YAHUDOV,
Az.TU-nun tədris işləri üzrə prorektoru, əməkdar
müəllim,
Əyyub KƏRİMOV,
Az.TU-nun fəlsəfə və politologiya kafedrasının müdiri,
dosent |
