|
 Tədrisdə
fəal təlim metodları və iş formalarının tətbiqi
şagirdlərin qabiliyyətlərinin, istedadlarının
fərqli cəhətlərinin üzə çıxarılmasına geniş
imkanlar açır.
Fəal təlim prosesində şagirdlər tədqiqatçılıq
fəaliyyətinə cəlb edilir, onlara bilikləri
müstəqil əldə etmək şəraiti yaradılır. Burada
şagirdlərin mexaniki yaddaşı deyil, təfəkkürü
inkişaf etdirilir. Təlimin səmərəliliyi yüksəlir,
öyrənmə fəallığı artırılır. Bu isə şagirdin
yaradıcı fəaliyyətə qoşulmasına imkan verir. Hər
bir şagirdin ümumi təlim bacarıqları ilə yanaşı
xüsusi qabiliyyətlərinin üzə çıxmasına şərait
yaradır.
Fəal təlim metodlarının tətbiqi ilə şagirdlərə
müstəqil düşünmək, sərbəst işləmək, problemin
həllinə dair fikir söyləmək, münasibət bildirmək,
qərar qəbul etmək, fərziyyələrini bildirmək,
yaradıcı fəaliyyət göstərmək, məntiqi, tənqidi
təfəkkürünü inkişaf etdirmək imkanları yaradılır.
Şagird yaradıcı fəaliyyətində istedadını, xüsusi
qabiliyyətlərini göstərir. Müəllim həmin
qabiliyyətləri izləyir, onların daha da inkişaf
etdirilməsi istiqamətində iş aparır.
Problemin həlli baxımından qruplarla, cütlərlə
və fərdi iş formaları daha səmərəlidir.
Qrupla iş formasının üstün cəhətlərindən
birincisi, şagirdlərin təlim fəaliyyətinə daha
fəal qoşulmasıdır. Bu zaman müəllimlə birgə iş
yerinə yetirilir, biliklər tətbiq edilir.
İkincisi, şagirdlər öz yoldaşları ilə birgə
fəaliyyətdə olur, digərlərinin fikir və
rəylərinə münasibət bildirirlər. Bir-birini
yaxşı anlamaq üçün deyilənlərə diqqətlə qulaq
asır, suallar verir, müxtəlif fikirlər
söyləyirlər. Lazım gəldikdə yoldaşdan kömək
etməyi xahiş edir və başqalarına köməyini
əsirgəmirlər. Qrupla iş formasında şagirdlərdə
belə dəyərli bacarıq və vərdişlər yaratmaqla
onların istedadı, xüsusi qabiliyyətləri aşkara
çıxır.
Üçüncü, bu təlim forması istedadlılar üçün daha
faydalı olur:
* istedadlı uşaqlar xüsusi bacarıqlarını bütün
sinfin fikrini cəlb etmədən göstərə bilirlər.
Qabiliyyətli uşaqlar burada rəqib kimi deyil,
başqalarının "müəllimləri" kimi qəbul olunurlar.
Müəyyən edilmişdir ki, belə hallarda şagirdlər
öz dostlarından böyük dəstək alırlar;
* qruplarla iş zamanı uşaqlar özlərini daha
sərbəst aparırlar. Sinifdə adətən gözə çarpmayan
şagird belə, burada öz biliyini çəkinmədən
nümayiş etdirə bilir.
Cavab verməyə çəkinən şagird qrup işi sistemində
böyük dəstək alır. 3-4 nəfərdən ibarət olan
qrupda, özünü sərbəst aparmağa çəkinən şagird
cavab verərkən müstəqillik nümayiş etdirir,
biliyinə, bacarığına inamı artırır. Hətta zəif
şagirdlər belə, hansısa bir bacarığını nümayiş
etdirir.
Qruplarda iş prosesi şagirdlərin məsuliyyətli
fəaliyyətinə, yaradıcı işinə stimul yaradır,
bilik yarışına təməl olur. Qrup elə
formalaşdırılmalıdır ki, onlara bir neçə
hissədən ibarət çalışma verildikdə hər bir
şagird öz güclü tərəfini göstərə bilsin. İmkan
verilməlidir ki, onlar mövzu ilə bağlı şeir
yazsınlar, şəkil çəksinlər, hekayə qursunlar,
səhnəcik, əyləncəli oyunlar təşkil etsinlər.
Fəaliyyətin sonunda şagirdlərin aldıqları yeni
biliklər ümumiləşdirilir, qazanılan bacarıqlara
münasibət bildirilir. Şagirdlərin xüsusi
qabiliyyətləri qeyd edilir və onlara diqqət
artırılır. Qrup üzvlərinin yeni fikirləri qeyd
edilir, təkliflər müzakirə olunur,
dəyərləndirilir.
Komandaların fəaliyyəti qiymətləndirilir, qalib
komanda müəyyən edilir, rəğbətləndirilir.
İstedadlı uşaqların potensial imkanlarının
inkişaf etdirilməsində layihələr və onların
təqdimatının da əhəmiyyəti böyükdür. Burada
kompüter əməliyyatlarından faydalı məqsədlə
istifadə edilir və şagirdə qabiliyyətini
göstərmək üçün geniş meydan açılır. Şagird
qarşısına mövzulara uyğun problemlər qoyulur.
Onlar problemin həllinə yönəlmiş layihələri
işləyir, tədqiqat aparırlar. Burada şagird öz
bilik və bacarıqlarından, istedadından maksimum
istifadə edir. Layihəni təqdim etməklə öz
qabiliyyətini və istedadını göstərir və onu daha
da inkişaf etdirir. Ona görə də şagirdlərə
bəşəri və milli problemlərin həllinə yönəlmiş
mövzuların tapşırılması daha faydalı olur.
İstedadlı uşaqlarla iş aparan müəllimlər
şagirdlərə belə layihələri ev tapşırığı kimi də
verə bilər.
Problemin həllinə yönəlmiş forma və metodların
tətbiqi imkanları biologiya fənninin tədrisində
də genişdir. Dərslərimi həmin forma və
metodlarla zənginləşdirir, istedadlı şagirdləri
üzə çıxarır və onların inkişafına şərait
yaradıram.
Tədrisin belə təşkili təlimin keyfiyyətini
yüksəldir, şagirdlərin bilik və intellekt
səviyyəsini inkişaf etdirir.
Sahilə ƏLİYEVA,
Bakıdakı 44 nömrəli tam orta məktəbin müəllimi
|
