|
Gorkəmli dovlət xadimi Dadaş Xoca oğlu
Bünyadzadə 1888-ci ilin aprel ayında Bakının
Fatmayı kəndində anadan olub. 1908-ci ildə 8
aylıq pedaqoji kursa daxil olan Dadaş Bunyadzadə,
eyni zamanda gecə kursunda rus dilini öyrənib.
Elə həmin ildən bolşevik partiyasının üzvü olub.
1908-ci ildə İran inqilabçılarına yardım üçün
Təbrizdə olub. İrandan qayıdan kimi Tiflisdə
həbs edilib. Üç ay sonra həbsdən azad olunaraq
Bakıya gəlib. 1911-ci ildə yenidən həbs olunaraq
Türküstana sürgün edilib.
 1918-ci
ildə Həştərxana gedən Dadaş Bünyadzadə quberniya
komitəsinə üzv seçilib, tatar dilində çıxan "Tartış"
("Mübarizə") qəzetinin redaktoru olub. 1918-ci
və 1921-ci illərdə Moskvada Leninlə görüşüb.
Azərbaycanda sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra
Dövlət Plan Komissiyasının sədri, ZSFSR xalq
torpaq komissarı, Azərbaycan SSR XKS-nin sədri
və digər mühüm vəzifələrdə çalışıb.
Dadaş Bünyadzadə Azərbaycan K(b)P MK-nın,
YİK(b)P Zaqafqaziya Ölkə Komitəsinin, Azərbaycan
SSR, ZSFSR və SSRİ MİK-in üzvü seçilib.
Azərbaycanda sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra
yaradılan Maarif Komissarlığı bəzi sənədlərdə
Xalq Maarifi Fəhləkəndli Müfəttişliyi
Komissarlığı kimi qeyd olunub.
1920-1922-ci illərdə bu komissarlığa Dadaş
Bünyadzadə başçılıq edib. Sovet Azərbaycanının
ilk xalq maarifi komissarı olan Dadaş Bünyadzadə
1920-ci il mayın 23-də respublika hökuməti
adından xalq maarifi sahəsində dövlətin əsas
prinsiplərini elan edib.
Dadaş Bünyadzadə ötən əsrin 20-ci illərində nəşr
olunan "Xalq maarifi" jurnalının 1-ci nömrəsində
dərc olunmuş "Maarif və dövlət" adlı məqaləsində
maarif komissarı olaraq yazırdı: "Şuralar
hökumətinin başlıca və əsaslı qanunlarından biri
də elmi, maarifi və sənayeni dirçəltməkdir.
Bundan sonra oxumaq, yazmaq, bilmək, sənət
öyrənmək hamıya borcdur. Belə ki, elmsiz və
sənətsiz bir adam tapılmayacaqdır". Dadaş
Bünyadzadə Azərbaycanda maarif işində tez bir
zamanda yüksəliş əldə etmək üçün müəllim
hazırlığını, məktəblə ictimaiyyət arasında üzvi
əlaqə yaradılmasını ən mühüm vəzifə hesab edirdi.
O yazırdı: "Azərbaycanda istənilən dərəcədə elm
və maarifi inkişaf etdirmək üçün 25 min müəllim,
10 min mürəbbi lazımdır. Halbuki bütün
Azərbaycanda ancaq 2500 müəllim və 1000 mürəbbi
vardırE Belə bir mühüm və müqəddəs işi meydani
icraiyyəyə qoymaq üçün kəndlilərin və fəhlələrin
özləri iştirak etməlidir, özləri işə
girişməlidirE Bu işdə zəhmətkeşlər iştirak
etməsələr, bunların hamısı bir parça kağız
üzərində qalacaqdır".
Respublikada müəllimə olan ehtiyacı ödəmək üçün
XMK 1920-1922-ci illərdə qısamüddətli kurslar
açır, müəllimlərin mədəni-məişət şəraitini
yaxşılaşdırmaq məqsədilə bir sıra qərarlar qəbul
edir.
Maarif komissarı Dadaş Bünyadzadənin imzaladığı
bir Dekretdə göstərilirdi ki, maarif xadimləri,
birinci növbədə, ərzaqla təmin olunacaq, maarif
işçiləri tutduqları evlərdən çıxarılmayacaqlar.
Həmçinin sənəddə maarif xadimlərinə və onların
ailələrinə aid əşyaların müsadirə edilməyəcəyi,
onların maarif işlərindən və iməcilikdən başqa
digər əmək işlərinə cəlb olunmayacağı, vilayət,
qəza və yerli hökumətin maddi cəhətdən maarif
xadimlərinə müavinət verəcəyi əksini tapır.
1920-ci ildə Dadaş Bünyadzadənin imzası ilə XMK
bir sıra mühüm qərarlar qəbul edib. Azərbaycan
dilində məktəb sənədlərinin aparılması,
Azərbaycan Dövlət Universiteti haqqında,
universitet işçilərinin əməkhaqqı barəsində,
şagird ictimai təşkilatlarına dair, orta
məktəblərin quruluşunun dəyişdirilməsi, məktəb
işlərinin əsasları, tədris planları haqqında,
özünüidarə, qüsurlu uşaqlar haqqında və digər
qərarlar onun xalq maarifi komissarı işlədiyi
dövrün ölkənin təhsil həyatındakı mühüm rolunu
əks etdirir.
Azərbaycan müəllimlərinin IV qurultayındakı
çıxışında vurğulayıb: "Ebu gün müəllimlərimiz
bir yandan kəndliləri maarifləndirməli, digər
tərəfdən Eonlara təsərrüfat savadı
verməlidirlər".
Azərbaycan XKS-nin sədri Dadaş Bünyadzadə 25-27
yanvar 1931-ci ildə keçirilmiş Azərbaycan
müəllimlərinin V qurultayındakı məruzəsində yeni
əlifbaya keçilməsini ən böyük nailiyyət
adlandırıb.
Dadaş Bünyadzadə repressiyaya məruz qalıb,
1938-ci ildə dünyasını dəyişib. |
