|
Hazırda ictimaiyyət arasında ən müxtəlif
səviyyələrdə geniş müzakirə olunan məsələlərdən
biri təhsilin keyfiyyətidir. "Təhsilin
keyfiyyəti" termini ilk baxışda hamı tərəfindən
başa düşülsə də, buna yanaşmada qeyri-müəyyənlik
hələ də mövcuddur. Bu səbəbdən də, ilk növbədə,
təhsilin keyfiyyətinin dəyərləndirilməsi üzrə
yeni sistemin qurulmasına, o cümlədən təhsilin
keyfiyyət göstəricilərinin seçilməsinə, onların
ölçülmə prosedurlarının təyin edilməsinə və ən
başlıcası, bütün bu addımlar barədə
ictimaiyyətin müntəzəm məlumatlandırılmasına
ciddi ehtiyac vardır.
 Təhsilin
keyfiyyətinin dəyərləndirilməsi sahəsində ilkin
addımlar kimi hazırkı dövrdə təhsil sisteminin
mövcud vəziyyətinin təhlili, əsas inkişaf
istiqamətləri barədə proqnozların hazırlanması,
keyfiyyətin yüksəldilməsi ilə bağlı konkret
tədbirlərin müəyyənləşdirilməsi məqsədilə təhsil
keyfiyyətinin göstəriciləri sisteminin
formalaşdırılması zəruridir. Bununla əlaqədar
təhsilin keyfiyyətinin dəyərləndirilməsi
sahəsində ölkədə mövcud olan təcrübə, beynəlxalq
təcrübədə istifadə olunan vasitələr (məlumatların
toplanması və təhlili metodları, nəzarət-ölçü
vasitələri, göstəricilər sistemi, meyarlar,
normalar və s.) ilkin fəaliyyət istiqamətləri
kimi xüsusi əhəmiyyət kəsb edir.
Təhsilin keyfiyyətinin dəyərləndirilməsi
sisteminin qurulması aşağıdakı əsas məqsədlərin
həyata keçirilməsini zəruri edir:
1. Ölkədə təhsilin keyfiyyətinin
dəyərləndirilməsi, onun inkişafının əsas
istiqamətləri barədə proqnozların hazırlanması,
keyfiyyətin yüksəldilməsi istiqamətində əsas
fəaliyyətlərin müəyyənləşdirilməsi məqsədilə
göstəricilər (indikatorlar) sisteminin
formalaşdırılması;
2. Təhsilin keyfiyyətinin vahid mövqedən
dəyərləndirilməsi üçün mövcud təcrübənin
təkmilləşdirilməsinin əsas istiqamətlərinin
təyin edilməsi, bu sahədə yeni təşkilati
struktur və mexanizmlərin yaradılması və
onların funksiyalarının müəyyənləşdirilməsi,
təhsilin keyfiyyətinin təmin olunması məqsədilə
müxtəlif idarəetmə strukturlarının və maraqlı
tərəflərin fəaliyyətlərinin koordinasiyası;
3. "Keyfiyyətə nəzarət" modelindən "keyfiyyətin
təmin olunması" modelinə keçidə imkan verən
nəzarət-ölçü vasitələrinin (sorğu kitabçaları,
testlər, kompüter proqramları və s.) yaradılması.
Göstərilən zəruri fəaliyyətlərin həyata
keçirilməsi üçün ilkin addımlar:
1. Nəticəyönümlü yeni kurikulum proqramı
çərçivəsində yeni nəsil təhsil standartlarının,
onlara nail olmanı və pedaqoji ölçmə
nəzəriyyəsinin müasir vəziyyətini əks etdirən
göstəricilərin hazırlanması.
2. Təhsil İslahatı Proqramının əsas
istiqamətlərindən biri kimi təhsilin
keyfiyyətinin dəyərləndirilməsi üçün böyük
əhəmiyyət kəsb edən Milli və Beynəlxalq
qiymətləndirmə sistemlərinin tətbiq edilməsi.
3. Təhsilin keyfiyyətinin dəyərləndirilməsi
sisteminin qurulması və ondan təlimin və
tədrisin ehtiyaclarını ödəmək məqsədilə
istifadə edilməsi üçün standart qiymətləndirmə
prinsiplərinin müəyyənləşdirilməsi.
İnkişaf etmiş ölkələrdə aşağıdakı Standart
prinsiplər qəbul edilmişdir:
*
Nəzərdə tutulmuş məqsədlərlə dəyərləndirilmə
arasında uzlaşmanın təmin olunması.
*
"Nailiyyətlərin" və "Təhsil imkanlarının"
qarşılıqlı qiymətləndirilməsi.
*
Toplanmış məlumatların keyfiyyətcə
müvafiqliyinin təmin olunması (validlik).
*
Qiymətləndirmədə şəffaflıq, ədalətlilik,
qarşılıqlı razılaşma və əməkdaşlıq.
*
Tədris-təlim fəaliyyətində qiymətləndirilmə
nəticələrinin inkişafetdirici rolunun təmin
olunması.
Real vəziyyətin təhlili göstərir ki, təhsilin
keyfiyyətinin dəyərləndirilməsi sahəsində vahid
yanaşmaların gözlənilməsi, ölkədə təhsil
sisteminin əhatə dairəsi və effektivliyi ilə
bağlı məlumatların təhsil siyasətini
müəyyənləşdirən maraqlı tərəflərə çatdırılması
üçün bu funksiyaları yerinə yetirən struktur
bölmələrin, xüsusilə də Monitorinq və
qiymətləndirmə, Təhsilin idarəolunmasının
məlumat sistemləri, Strateji təhlil və
planlaşdırma şöbələrinin birgə fəaliyyətinin
təşkili zəruridir.
Ölkə üzrə təhsilin keyfiyyətinin
dəyərləndirilməsi sistemi təhsilin idarəolunması
sistemi ilə təhsilin müxtəlif alt-sistemlərinin
qarşılıqlı əlaqəsi barədə doğru və etibarlı
məlumatların əldə edilməsi və yayılması
məqsədilə səmərəli əks əlaqənin təmin edilməsinə
yönəlmişdir. Bu sistem ölkənin təhsil sisteminin
keyfiyyətinin dəyərləndirilməsinə, mükəmməl və
keyfiyyətli təhsil almaq üçün bərabər imkanların
yaradılmasına, təhsilin keyfiyyətinin və
səmərəliliyinin yeni səviyyəyə yüksəldilməsi
məqsədilə onun inkişafının
proqnozlaşdırılmasına imkan yaradacaq, eyni
zamanda təhsil sisteminin inkişafı və sosial
mühitin təhsil sisteminə təsir mexanizmi kimi
xidmət edəcəkdir.
Elmira MANAFOVA,
Monitorinq və qiymətləndirmə şöbəsinin aparıcı
məsləhətçisi |
