Dünyanın bir sıra ölkələrində hazırda əhalinin koronavirus pandemiyasına və yeni virus ştamplarına qarşı peyvəndləmə prosesi davam etdirilir. Bir sıra ölkələrdə  vətəndaşların müəyyən qrupları üçün məcburi qaydada həyata keçirilən peyvəndləmə prosesindən universitetlər də kənarda qalmır: rektorlar tələbə və müəllimləri peyvənd olmağa çağırırlar.

Ekspertlərin fikrincə, ekstremal pandemik şərait universitet məkanlarında təmizliyə və sağlamlığa yeni münasibət yarada bilər. İndiki tədbirlər arasında adi maskalar və sanitar qaydaları ilə yanaşı, otaqların tez-tez təmizlənməsi də normaya çevrilib, hətta tələbələrin istifadəsində  ali məktəblərin statusu haqqında aktual informasiya verən QR-kodlar da var: yəni,  ali məktəbdə təmizlik işləri aparılıb, ya yox.

Xarici ali məktəblərdə bu proses necə keçir?

Müxtəlif universitetlərin vaksinasiyaya necə yanaşdığını 2021-ci ilin payız semestrinə planlaşdırılan epidemioloji təhlükəsizlik tədbirləri ilə qiymətləndirmək olar.  

ABŞ və Kanada

- ABŞ və Kanadanın bir çox ali məktəblərində  tələbələr və müəllimlərdən universitetlərdə 2021-ci ilin sentyabrından əyani iştirak üçün peyvənd olunmağı tələb edənlər var.  Belə bir qərar ABŞ-ın  Dyuk, Braun, Kornell, Ratger, Con Hopkins universitetlərində və digərlərində qəbul edilib. Kaliforniya Berkli Universitetində vaksinasiya  bütün tələbələr üçün məcburidir.

Tibbi və dini səbəblərdən peyvəndin aparılmasından imtina edənlər isə mütəmadi olaraq yoxlamadan keçməli və yüksək təhlükəsizlik tədbirlərinə riayət etməlidirlər. Tezliklə COVID-19-a qarşı  vaksinlərin kütləvi istifadə üçün ümumi peyvənd siyahısına əlavə edilməsi gözlənilir (qrip və ya qızılca peyvəndi ilə müqayisədə). ABŞ-da Əmək Məsələləri Komissiyası vaksinasiya tələblərinin qanuni olması barədə rəy verib. Ümumiyyətlə, universitetlərdə müxtəlif infeksiyalardan məcburi peyvənd  tələbləri var. ABŞ-ın bütün regionlarını təmsil edən 100-ə yaxın universiteti sorğu-sual edərkən məlum olub ki, onların demək olar  hamısında tələbə qəbulu üçün heç olmasa bir peyvənd tələb edilir.

Ancaq bütün universitetlər bu tendensiyalara əməl etmir. Belə ki, Kanadanın Regaine, Saskaçevan və McGill universitetləri COVID-19-dan məcburi peyvənd tələbini irəli sürmür.  

Bundan əlavə, universitetlərin sosial xidmətləri peyvənd prosesinin özünü öyrənmək üçün səylərini birləşdirir.  Məsələn, Stenford Universitetində vaksinasiyada iştirak etmək üçün müxtəlif stimulların qiymətləndirilməsi üzrə eksperiment təklif olunub. Universitet portalları stress zamanı sağlam həyat tərzi, psixoloji tarazlıq, məhsuldarlıq haqqında məlumatlar dərc edirlər. Kanadanın  Letbrij  Universitet kampusu kitab mağazasında hədiyyə sertifikatları, hətta bir neçə pulsuz təlim yerləri qazanmaq üçün mümkün olan bir çəkiliş vasitəsilə vaksinasiyadan keçmək üçün tələbələri motivasiya edir. Ratger Universiteti isə əhali arasında COVID-19-dan peyvəndin vacibliyi barədə kütləvi kampaniya aparır: tələbələr video çəkir, pandemiyanın konkret elmi faktlarının və məlumatlarının siyahısı ilə informasiya ismarıclarını işləyib hazırlayırlar.

Avropa

Fransa Rektorlar Şurası universitetlərin tam açılmasını yalnız işçilərin və tələbələrin universal peyvənd olunmasından sonra dəstəkləyəcəyini bildirib.  Lakin ümumilikdə, Avropanın ali məktəbləri vaksinasiyadan imtinaya daha loyaldırlar.

Böyük Britaniya, Hollandiya, Belçika, Almaniya öz əməkdaşları və tələbələri qarşısında peyvənd öhdəliyi qoymur. İtaliya Universitet Rektorlar Şurası bəyan edib ki, universitet əməkdaşları müəyyən peşə sahiblərinin peyvənd edilməsi üzrə milli kampaniya çərçivəsində peyvənd olunurlar, lakin ali məktəblərin özləri hələ müəllimlərdən və tələbələrdən peyvənd olunmağı tələb etməyi planlaşdırmır.

İspaniya Rektorlar Şurası isə hökumətə  xahişlə müraciət edib: universitet personalı peyvənd üçün prioritet qrup kimi nəzərdən keçirilsin. 

Avropanın bir çox universitetlərində peyvəndin aparılması kampusda tədrisin davam etdirilməsi üçün vacib deyil, epidemioloji nəzarət və profilaktika isə kampuslara buraxılış rejiminin koordinasiyası, axınların çoxaldılması, müntəzəm testləşdirmə və s.vasitələrlə təmin edilir.

Rusiya

Ölkənin nüfuzlu ali təhsil müəssisələri payız semestri ərəfəsində tələbələrin icbari vaksinasiyası ilə bağlı çağırışlar edib. Bəzi universitetlərdə artıq bu prosesə başlanılıb. Rusiyanın  Rektorlar Birliyinin  qərarına əsasən, yeni tədris ilində əyani təhsilə yalnız vaksin almış tələbələr buraxılacaq.

Bu barədə Rusiya Rektorlar Birliyinin sədri, Moskva Dövlət Universitetinin rektoru, akademik Viktor Sadovniçi açıqlama verib. Tədris ilinin açılması barədə keçirilmiş sorğunun nəticələrindən danışan rektor qeyd edib ki, universitetlər öz işini yeni tədris ilindən distant təlimin tətbiqi ilə qarışıq formata uyğun quracaq.

V.Sadovniçi əlavə edib ki, qanunvericiliklə ali təhsil müəssisələri auditoriyada yalnız koronavirusa qarşı peyvənd edilmiş tələbələrə icazə vermək hüququna malikdir. Tələbələr xəstəlikdən sonra antikorların olması barədə arayışa və ya COVID-19 peyvəndinə qarşı tibbi əks göstərişlərə malik olmalıdırlar. Beləliklə, Moskvada universitetlərdə növbəti tədris ilinə hibrid formatda başlamaq təklif olunur: yalnız peyvəndli tələbələrin gündəlik dərslərə buraxılması nəzərdə tutulur. Peyvənd olunmamış tələbələr tədrisi distant davam etdirəcəklər.

Qazaxıstan

Yeni tədris ilində Qazaxıstan universitetləri Ashyq sisteminə qoşulacaq. Bu barədə Təhsil və Elm Nazirliyinin mətbuat xidmətindən məlumat verilib.

Məlumata görə, Qazaxıstanda professor-müəllim heyətinin və ali təhsil müəssisələrinin əməkdaşlarının təqribən 40 faizi, habelə təhsil alanların 20 faizdən çoxu vaksin olunub.

Qeyd olunur ki, ölkənin bütün ali təhsil müəssisələri yeni tədris ilinə tam keçidi təmin etmək, universitet  infrastrukturunun hazırlığını yoxlamaq, həmçinin professor-müəllim heyətinin formalaşdırılması üçün kompleks tədbirlər hazırlayıb.

Eyni zamanda, Qazaxıstanın Ali Məktəblər Assosiasiyası ölkənin bütün ali təhsil müəssisələrinin rəhbərliyini  peyvənd edilmiş müəllimlər üçün stimullaşdırıcı tədbirlərin müəyyənləşdirilməsinə çağırıb.

“Ali məktəblərdə tədris ilinin əvvəlinə qədər Ashyq sistemi tam tətbiq ediləcək”, - deyə Təhsil və Elm Nazirliyindən bildirilib.

Universitetlərdə tətbiq ediləcək "Ashyq" sistemi  ali təhsil müəssisəsinə gələn şəxsin statusunu müəyyənləşdirən mobil tətbiqdir. “Yaşıl” status o deməkdir ki, ziyarətçi koronavirusa qarşı peyvənd alacaq, “mavi” - ziyarətçi PCR-dən keçməyib və yoluxmuş COVID-19 kimi görünmür, “sarı” - ziyarətçi virusla əlaqəlidir, “qırmızı” - ziyarətçidə PCR müsbət analizidir. Müəssisə administratorları “qırmızı” və “sarı” statuslu ziyarətçiləri universitetə buraxmamaq hüququna malikdirlər.

Qazaxıstan ali məktəbləri tələbə və əməkdaşlar arasında onların peyvənd olunmalarına dəstək üçün aksiyalara başlayacaq. Vaksin olunmuş  tələbələr universitetlərin imkanlarından asılı olaraq təhsil güzəştləri, yataqxanalarda yaşamaq üçün endirimlər və müxtəlif hədiyyələr alacaqlar.

Payız semestri ərəfəsində əcnəbi universitetlərdə profilaktika və sanitariya təhlükəsizliyi tədbirləri:

• - antiseptiklərdən istifadə etməklə tədris kampuslarında və yataqxanalarda otaqların tez-tez təmizlənməsi rejimi,
• - əllərin yuyulması üçün əlavə avtomatlar, sanitar qaydalara əməl olunması və səthlərin təmizlənməsi üçün salfetlər,
• - bütün tələbələrə tibbi dəstlərin - maskalar, antiseptik  və əlcəklərin verilməsi, 
• - kampusda maskaların atılması üçün stansiyalar (konteynerlər) ,
• - məsafəyə riayət etmək üçün binaların dəqiq işarələnməsi və zonalaşdırılması,
• - otaqlarda şəffaf plastik arakəsmələr,
• - dərslər zamanı və bütün universitet otaqlarının içərisində maskaların məcburi daşınması,
• -məlumat toplamaq və kampusdakı insanların artan yığılma yerlərini ziyarət edən tələbələrin hərəkətlərini izləmək üçün QR kodları sistemindən istifadə,
• - simptomlar üçün gündəlik çek (temperatur ölçülməsi),
• - universitet saytlarında kampuslarda xəstələnmə statistikası haqqında məlumatların müntəzəm yenilənməsi.
•   

 Oruc MUSTAFAYEV